ارزیابی وضعیت آبهای زیرزمینی دشت مهران و عوامل تاثیرگذار برکمیت این منابع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری بیابان‌زدایی، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گرگان

2 کارشناسی ارشد بیابان‌زدایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام

3 کارشناسی ارشد رشته بیابان زدایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام

چکیده

       با افزایش روزافزون جمعیت، برداشت بی‌رویه از این منابع بیشتر شده و این ذخایر طبیعی با تهدید جدی مواجه شده‌اند. از این‌رو هدف از این مطالعه بررسی وضعیت آب­های زیرزمینی و عوامل مؤثر برکمیت منابع دشت مهران می­باشد. بدین منظور از آمار 23 حلقه چاه پیزومتری واقع در آبخوان دشت مهران در طی سال­های آبی 1393-1373 استفاده شد و هیدروگراف آب زیرزمینی برای دشت ترسیم گردید. به‌منظور بررسی ارتباط بین کاربری اراضی و آب زیرزمینی، تغییرات نقشه کاربری اراضی در طی سه دوره زمانی 1368، 1381 و 1394 با استفاده از تصاویر ماهواره­ای TM و +ETM ماهواره لندست در منطقه مهران تهیه گردید. برای طبقه­بندی تصاویر از روش طبقه­بندی نظارت‌شده و روش حداکثر احتمال استفاده شد. نتایج نشان داد که در طول دوره به وسعت اراضی کشاورزی، مناطق مسکونی، مراتع خیلی فقیر و اراضی بایر افزوده‌شده و در مقابل از وسعت مراتع فقیر کاسته شده است. نتایج نشان­دهنده افت تراز آب زیرزمینی به میزان 9/16 متر در طول دوره و ارتباط مستقیم افت تراز آب و افزایش مناطق مسکونی و اراضی کشاورزی است؛ بنابراین افزایش کاربری کشاورزی و به طبع آن افزایش چاه‌های بهره‌برداری، موجب برداشت بی­رویه و افت آب زیرزمینی در این دشت شده است. در ضمن عامل دیگر در کاهش تراز آب زیرزمینی در آبخوان منطقه روند تغییرات بارش در منطقه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Groundwater Status of Mehran Plain and Factors Affecting the Quantity of these Resources

نویسندگان [English]

  • Zahedeh Heidarizad 1
  • Abdolreza Mohamadi 2
  • Soraya Yaghobi 3
1 PhD Candidate of Combating Desertification, College of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan University
2 MSc of Desertification, Agriculture Faculty, Ilam University
3 MSc of Desertification, Agriculture Faculty, Ilam University
چکیده [English]

With increasing the population growth, the extraction of these resources has increased and these natural resoursees have faced with serious threat. Therefore, the aim of this study is investigating the groundwater status and effective factors on the quality of Mehran plain resources. For this purpose, data of 23 piezometric wells during the years 1337-1373 in Mehran plain aquifer were used and groundwater hydrograph for the plain was plotted. In order to investigating the relationship between land use and groundwater, land use map changes was prepared during three periods of 1994, 2004 and 2014 using satellite images of TM and  ETM+ of Landsat satellite in Mehran region. Supervised Classification Method and Maximum Likelihood Method were used to images classification. The results showed that during this period, the size of agricultural land, residential areas, very poor pastures, and impoverished lands have been increased and in contrast, the size of poor pastures were reduced. The results showed that groundwater level decreased about 16.9 meters during this period as well as a direct relationship between ground water level decreasing and the expansion of residential areas and agricultural lands. The increase of agricultural land use and consequently the increasing of exploitation wells have led to overexploitation and falling of ground water level in this plain. In addition, another factor in reducing the groundwater level in the aquifer of the region is the trend of rainfall changes in the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Precipitation
  • Mehran Plain
  • Unit Hydrograph
  • Land Use

مراجع

اکبری، م.، جرگه، م.، مدنی سادات، ح. 1388. بررسی افت سطح آب‌های زیرزمینی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: آبخوان دشت مشهد). مجله پژوهش­های حفاظت آب‌وخاک، جلد شانزدهم، شماره 4، 78-63.
اکرامی، م.، شریفی، ذ.، ملکی نژاد، ح.، اختصاصی، م. 1390. بررسی روند تغییرات کیفی و کمی منابع آب زیرزمینی دشت یزد-اردکان در دهه 1379-1388. فصلنامه علمی-پژوهشی دانشکده بهداشت یزد، سال دهم، شماره 2، 91-82.
پور رضا، م.، زهتابیان، غ.، خسروی، ح.، راهداری، م. 1393. تأثیر تغییر کاربری اراضی بر روی تخریب زمین و بیابان‌زایی در حوزه آبخیز روانسر. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال چهارم، شماره 16، 85-73.
خدائی، ک.، شهسواری، ع.، اعتباری، ب.، هاتفی، ر. 1384. پهنه‌بندی آسیب‌پذیری ذاتی آبخوان دشت جوین در مقابل آلودگی با استفاده از روش‌های DRASTICو GODS، کمیته تحقیقات شرکت سهامی آب منطقه‌ای خراسان.
خواجه الدین، س ج. 1386. روند بیابان‌زایی در ایران. فصلنامه جنگل و مرتع، شماره 74، 42-45.
دشتکیان، ک.، پاک پرور، م.، راد، م. 1390. بررسی تغییر کاربری در ارتباط با شوری خاک سطحی در منطقه مرودشت یزد. فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران، سال سوم، شماره 18، 306-292.
دلبری، م.، پ، افراسیاب، س.، میرعمادی، ر. 1389. تجزیه و تحلیل تغییرات مکانی و زمانی شوری و عمق آب زیرزمینی(مطالعه موردی: استان مازندران). نشریه آبیاری و زهکشی ایران، شماره4، 374-359
رضایی، ح.، پیشگاهی، ع. 1396. ارزیابی اثر احداث آب بندان بر تراز آب زیرزمینی، مطالعه موردی: حوزه آبریز گرگان رود گلستان. مجله هیدروژئولوژی، شماره1، 45-57
سنجری، ص.، برومند، ن. 1392. پایش تغییرات کاربری اراضی در سه دهه گذشته با استفاده از تکنیک سنجش‌ازدور (مطالعه موردی: منطقه زرند کرمان). مجله کاربرد سنجش‌ازدور و GISدر علوم منابع طبیعی، سال چهارم، شماره 1، 67-57.
عباس نژاد، ا.، شاهی دشت، ع. 1392. بررسی آسیب‌پذیری دشت سیرجان با توجه به برداشت بی‌رویه از سفره آب زیرزمینی منطقه. مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شماره 7، 85-96.
علوی‌پناه، س ک. 1385. کاربرد سنجش‌ازدور در علوم زمین، انتشارات دانشگاه تهران، 437 ص.
فاطمی، س ب.، رضایی، ی. 1391. مبانی سنجش ‌از دور. انتشارات آزاده، چاپ 3، 296 ص.
قاسمی، ع.، زارع ابیانه، ح.، شهسوار، ا.، یعقوبی کیلکه، ب. 1389. بررسی تغییرات کمی و کیفی آب زیرزمینی دشت همدان-بهار. فصلنامه علمی-پژوهشی گیاه و زیست‌بوم، سال ششم، شماره 33، 127-109.
کرمانی، م ن.، میرعباسی نحف آبادی، ر. 1396. ارزیابی روش های درون یابی در تخمین سطح آب زیرزمینی(مطالعه موردی: دشت سرخون). مجله هیدروژئولوژی، شمار2، 84-95.
Bonyad, A.A., and Haji ghaderi, T. 2007. Mapping of Natural Forest Stands ofZanjan Province Using Landsat 7 ETM+ sensor data. Journal of Science andTechnology of Agriculture and Natural Resources. 11: 42. 627-638.
Buishand, T. A., J. J. Beersma, R. Sluiter. and T. Kroon. 2008. Definitie studie raster data meteorologie. De Bilt,KNMI / RWS Waterdienst.
Dontree S. 2003. Land use dynamics from multi temporal remotely - sensed date: a case study Northern Thailand, Proceedings of Map Asia, Kuala Lumpur,  Malaysia.
Johnston, K., Ver Hoef, J.M., Krivoruchko, K. and Lucas, N. 2001. Using ArcGIS geostatistical analyst (Vol. 380). Redlands: Esri.
Koolhoven E., Hendrikse W., Nieuwenhuis B., Retsios M., Schouernburg L., Wang P., Buelde and Nijmeijer R. 2005. ILWIS 3.3 Academic, TC, Netherland.
Lu D., Weng Q. 2008. A survey of imageclassification methods and techniques for improving classification performance.International Journal of Remote Sensing. 28 (5): 823-870
Pakparvar M, Gabriels D, Aarabi K, Edraki M, Raes D and Cornelis W. 2012 .Incorporating legacy soil data to minimize errors in salinity change detection: a case study of Darab Plain, Iran. International Journal of Remote Sensing. 33(19): 6215-6238.
Panda Dileep K., Mishra A., Jena S.K., James B.K., Kumar, A.2007.  The influence of drought and anthropogenic effects on groundwater levels in Orissa. India. Journal of hydrology. 343: 140- 153.
Perry, M. and D. Hollis. 2005. The generation of monthly gridded datasets for a range of climatic variables over theUK. International Journal of Climatology. 25: 1041–1054.
Richards J.A., Jia, X. 1999.  Remote Sensing Digital Image Analysis: An Introduction. Gremany: Springer-Verlag Publishers. Catchment, Queensland, Australia. Journal of Landscape and Urban Planning. 59(1): 43-57.
Sluiter, R. 2009. Interpolation methods for climate data. literature review.KNMI Intern rapport; IR 2009-04. Netherlands, De Bilt.
Smith, M. J., M. F. Goodchild. and P. A. Longley. 2007. Geospatial analysis – a comprehensive guide to principles,techniques and software tools. Leicester, Matador. Troubador Publishing Ltd, 516p.
Ward A. D., Elliot W. J. 1995.  Environmental hydrology, 2nd Edition, New York, Lewis Publishers.
Wrighat, G.G. and J.G. Morrice, 1997. Landsat TM spectralinformation to enhance the land cover of Scotland" 1988. Dataset,International Journal of Remote Sensing. 18(18): 3811-3834.
Zaimin Z., Guanghui Z., MingjiangY.,Jinzhe, W. 2012. Spatial variability of the shallow groundwater level and itschemistry characteristics in the low plain around the Bohai Sea, North China.Environmental Monitoring andAssessment. 184(6): 3697-3710.
Zhang H., Hiscock K.M.  2010. Modelling the impactof forest cover on groundwater resources: A case study of theSherwood Sandstone aquifer in the East Midlands, UK. Journal ofHydrology. 392(4-3): 136-149.
هیدروژئولوژی
دوره 3، شماره 2
ناشر
اسفند 1397
صفحه 59-68

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار