بررسی کیفی منابع آب زیرزمینی در محدوده‌ی حسن آباد- ده‌چاه، شمال شرق نی‌ریز، استان فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 کارشناس ارشد آب شناسی، بخش مدیریت انرژی، شرکت معدنی و صنعتی گل گهر

چکیده

هیدروشیمی و کیفی منابع آب زیرزمینی آبخوان حسن‌آباد - ده‌چاه در شمال‌شرقی شهرستان نی‌ریز در این تحقیق مورد ارزیابی قرار گرفته است. سطح آب زیرزمینی در محدوده موردمطالعه در طول دوره آماری 1396 - 1384حدود پنج متر کاهش داشته است و جهت حرکت آب زیرزمینی از غرب به سمت شمال شرقی و شرق منطقه موردمطالعه است. با توجه به نقشه‌های هم ارزش هدایت الکتریکی، کاهش کیفیت آب زیرزمینی در چاه‌های شمال و شمال غربی منطقه موردمطالعه مشهود است. با توجه به نمودار شولر و ویلکوکس بیشتر نمونه‌های آب زیرزمینی منطقه در ردیف آب‌های خوب و قابل قبول جهت مصارف آشامیدن و کشاورزی هستند. با توجه به بررسی تغییرات پارامترهای کیفی و ایزوتوپ‌های پایدار اکسیژن 18 و دوتریم، بیشترین مقادیر یون‌های اصلی و هدایت الکتریکی، در آب زیرزمینی چاه‌های دهانه گشاد منطقه دیده می‌شود. با توجه به کاهش نزولات جوی و برداشت بی رویه آب زیرزمینی، سطح ایستابی کاهش یافته است و به دلیل کاهش بارش، زمان ماندگاری بیشتر آب زیرزمینی موجود در اعماق بیشتر، و احتمالاً وجود آب زیرزمینی با مواد محلول بیشتر در عمق آبخوان، افزایش هدایت الکتریکی رخ داده است. همچنین نمودار EFE-D در ارزیابی رخساره های هیدروشیمیایی در طی اختلاط آب لب شور (چاه W10) و آب شیرین ( قنات Q2) در منطقه نشان می‌دهد آب زیرزمینی لب شور بین 7/2 تا 50 درصد به درون آب شیرین منطقه نفوذ کرده است. در این حالت تبادل کاتیونی معکوس رخ داده است و سدیم آب لب شور بوسیله ذرات آبخوان جذب شده و از محیط آبی خارج، و بوسیله کلسیم و منیزیم جایگزین شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qualitative study of groundwater resources in the Hassanabad-Dehchah, Northeast of Neyriz, Fars province

نویسندگان [English]

  • Mahdieh Sadat Hosseni 1
  • Reza Jahanshahi 1
  • Naser Asadi 1
  • Mohammad Ali Nasiri 2
1 Department of Geology, Faculty of Science, University of Sistan and Baluchestan
2 Golegogar Mining and Industrial Co
چکیده [English]

Hydrochemistry and quality of the groundwater resources in the Hassanabad-Dehchahe plain were studied. According to the hydrograph of plain, water table was decreased about five meters during the statistical period of 13 years (2005-2017) and groundwater flow direction was from the west toward the northeast and the east. The iso-EC map showed a degradation of the water quality in the north and northwest of the study area while the groundwater quality was fairly good in the south of the region. According to the Schoeller diagram, except in one well, other groundwater samples were acceptable for drinking in the study area. Also, Wilcox diagram showed, most of the samples had fair quality for irrigation used. The mineral saturation indices shown, most of the groundwater samples were undersaturated with respect to anhydrite, gypsum and halite, and the groundwater tends to dissolve these three minerals and this affects on the groundwater chemistry. Ions ratio showed concentration of Ca and Mg is higher than bicarbonate while increasing sulfate can be due to the dissolution of sulfate minerals and reduction of Ca was due to direct cation exchange, dolomitization and or deposition of calcite. Highest salinity in the groundwater of study area were found in the dug wells. This resulted from evaporation effect on irrigation water and groundwater that confirmed by stable isotopes 2H and 18O approach. Increasing of the salinity in the groundwater had a good correlation with decreasing in the water table in the study area. Water table decreased due to low precipitation and over exploitation of the groundwater. Therefore, low rainfall, higher residence time of groundwater in the depths were caused the EC of discharged groundwater increased during time. Finally, research shows that a brackish water intrusion is happing into the freshwater aquifer as a result of high groundwater extraction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Groundwater
  • Hydrogeochemistry
  • Isotope
  • Saturation Index
آقانباتی، ع.، 1383، زمین­شناسی ایران. وزارت صنعت و معدن و تجارت سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
احمدی، س.، جهانشاهی، ر.، معینی، و.، مالی، س.، زمستان 1396،ارزیابیکیفیمنابعآبزیرزمینیمنطقهمعدنیاردستان،استاناصفهان، فصلنامهکواترنریایران )علمی- پژوهشی(،دوره3،شماره4.
برزگران، م.، ملازاده، م.، 1395، ارزیابی کیفیت آب‌های زیرزمینی دشت سربیشه به لحاظ مصارف شرب، کشاورزی و صنعت، کنفرانس بین‌المللی مهندسی عمران، تهران، دبیرخانه دایمی کنفرانس.
سازمان آب منطقه‌ای فارس، 1388، گزارش توجیهی تمدید ممنوعیت محدوده مطالعاتی حسن‌آباد-ده‌چاه.
عسکری ملک‌آباد، ف.، جهانشاهی، ر.، مالی، س.، هیدروشیمیمنابعآبزیرزمینیدرمناطقبزمان،ایرانشهرواسپکه،جنوب شرقایران، فصلنامهکواترنریایران )علمی- پژوهشی(،دوره3،شماره3،
قائدامینی، رسول.، مهدی ریاحی پور.، پاییز1396، پهنه‌بندی کیفی و بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت آب‌های زیرزمینی دشت کبودرآهنگ همدان، نخستین کنفرانس سراسری آب‌های زیرزمینی، بهبهان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان، 1388.
Appelo, C.A.J., Postma, D., 2005, Geochemistry, Groundwater and Pollution. Seconded, Balkema, Rotterdam.
Gimenez, E.F., 2010, Dynamic of Sea Water Interface using Hydrochemical Facies Evolution Diagram. Groundwater 48, 212-216.
Jahanshahi, R., zare, M., 2016, Hydrochemical investigations for delineating salt-water intrusion into the coastal aquifer of Maharlou Lake, Iran, Journal of African Earth Sciences, 121, pp. 16-29.
Jahanshahi, R., zare, M., 2017, Delineating the Origin of Groundwater in the Golgohar Mine Area of Iran Using Stable Isotopes of 2H and 18O and Hydrochemistry, Mine Water and the Environment, 36(4), pp. 550–563.
Pazand, K., Khosravi, D., Ghaderi, M., Rezvaniyanzadeh, M., 2018, Identification of the hydrogeochemical processes and assessment of groundwater in a semi-arid region using major ion chemistry: A case study of Ardestan basin in Central Iran. Groundwater for Sustainable Development, pp. 245-254.
Piper, A., 1953, A graphic procedure for the geo-chemical interpretation of water analysis. USGS Groundwater (Note no. 12).
Soleimani, H., Abbasnia, A., Yousefi, M., Mohammadi, A.,  ChanganiKhorasgani, F., 2018, Data on assessment of groundwater quality for drinking and irrigation in rural area Sarpol-e Zahab city, Kermanshah province, Iran. Data in brief, pp.148–156.