بررسی کیفیت منابع آب زیرزمینی با تاکید بر منشا وتعیین شاخص آلودگی نیترات با استفاده از روش های هیدروشیمیایی و تکنیک های آماری چند متغیره در بخش جنوبی آبخوان بهبهان استان خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2 دانشجوی دکتری هیدروژئولوژی، دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

3 استاد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران.

4 کارشناس سازمان آب و برق خوزستان، اهواز، ایران.

5 کارشناس شرکت آب منطقه‌ای کهکیلویه و بویراحمد، یاسوج، ایران.

چکیده

آب زیرزمینی ازجمله مهمترین منابع تأمین‌کننده  آب شرب و کشاورزی در اکثر مناطق جهان به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه­خشک هست، ولی کیفیت آن عمدتاٌ به دلیل فعالیت­های انسان‌زاد از قبیل تولید زباله‌های خانگی و صنعتی و همچنین استفاده بیش‌ازحد از کودهای شیمیایی به‌شدت رو به کاهش است و به یک مشکل اساسی در سراسر جهان تبدیل‌شده است. از این‌رو شناسایی منابع آلاینده‌ها برای محافظت از کیفیت منابع آب زیرزمینی از موضوعات مهمی است که در دهه‌های اخیر مورد توجه محققان و پژوهشگران قرارگرفته است. هدف این پژوهش ارزیابی آلودگی نیترات و شناسایی منشاء و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر کیفیت منابع آب زیرزمینی به کمک روش‌های هیدرو شیمیایی و روش‌های آماری ازجمله نمودارهای ترکیبی هیدرو شیمیایی، تجزیه‌وتحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA) و تجزیه‌وتحلیل خوشه سلسله مراتبی (HCA)، است. به همین منظور تعداد 63 نمونه از منابع آب سطحی و زیرزمینی منطقه جمع‌آوری گردید و با استفاده از نرم‌افزارهای آماری SPSS وXLSTAT ، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که غلظت یون نیترات بین 3 تا 103 میلی‌گرم بر لیتر متغیر هست. نتایج همچنین نشان داد که مهمترین منشاء آلودگی نیترات فاضلاب شهری و فعالیت­های کشاورزی در منطقه  هستند، به‌طوری‌که بیشترین آلودگی نمونه‌ها در سطح شهر بهبهان، محدوده‌های نزدیک شهر و در روستاهای اطراف مشاهده ‌شده است. نتایج حاصل از تکنیک‌های آماری چند متغیره نشان داد که نمونه‌ها در سه گروه مجزا قرار دارند و سه مؤلفه اصلی با استفاده از روش PCA استخراج شد که مهمترین مؤلفه تأثیرگذار بر کیفیت منابع آب منطقه مربوط به عوامل انسان‌زاد هست. ارزیابی نمودارهای ترکیبی مختلف، مهمترین منشاء نیترات را ناشی از فاضلاب شهری تشخیص داد. همچنین تغییرات عمقی نیترات نشان داد که در عمق‌های کمتر از 20 متر آب چاه‌ها تحت تأثیر آلودگی ناشی از فاضلاب شهری هستند ولی در عمق‌های بیشتر نقش فعالیت­های انسان‌زاد کاهش می‌یابد. ارزیابی شاخص آلودگی نیترات نیز نشان داده است که بیشترین آلودگی مرتبط با نمونه‌های WB17، WB12، WB18، TM1 وR7 هست و متأثر از فعالیت­های انسان‌زاد است. محدوده شهر بهبهان دارای شاخص آلودگی متوسط هست که منعکس‌کننده نقش فعالیت­های انسان‌زاد در منابع آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه هست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the quality of groundwater resources with emphasis on the origin and determining the nitrate pollution index using hydrochemical methods and multivariate statistical techniques in the southern part of Behbahan aquifer in Khuzestan province

نویسندگان [English]

  • Nasrolah Kalantari 1
  • nahid zarvash 2
  • Farshad Alijani 3
  • Hassan Daneshian 4
  • Mohamad Bashti 5
1 Professor, Faculty of Earth Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz , Ahvaz,, Iran.
2 Ph.D. student in Hydrogeology, Department of Earth Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz , Ahvaz,, Iran.
3 Professor, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
4 Khuzestan Power and Water Authority, Ahvaz,, Iran.
5 Employee of Kohgiluyeh and Boyer Ahmad Regional Water Company, Yasouj, Iran.
چکیده [English]

Groundwater is one of the most important water sources for drinking and agriculture in most regions of the world especially in arid and semiarid regions. But its quality has decreased mainly due to human activities such as production of domestic and industrial waste and also excessive use of fertilizers, and its has become a worldwide problem. Therefore, identification of source pollution for protection groundwater resource quality is important topics in recent decades that interest of many scientists and researchers. The purpose of this research is to evaluate nitrate pollution and identify the source and components affecting the quality of groundwater resource using of hydrochemical and statistical methods, including hydrochemical composite diagrams, principal component analysis (PCA) and hierarchical cluster analysis (HCA). For this purpose, 63 samples were collected from surface and groundwater resources of the region and analyzed using SPSS and XLSTAT statistical software. The results showed that the nitrate concentration is varies between 3 and 103 mg/l. The results also showed that the most important sources of nitrate pollution are urban sewage and agricultural activities in the region. So that the most contamination of the samples was observed in the city of Behbahan and in the surrounding villages. The results of multivariate statistical techniques showed that the samples are in three separate groups and three main components were extracted using the PCA method, which is the most important component affecting the quality of water resources in the region related to human activities. The evaluation of different combination diagrams identified that the most important source of nitrates from urban sewage. Also, the wells depth showed that changes of nitrate at depths of less than 20 meters, are affected by urban sewage pollution, but at greater depths, the role of anthropogenic activities decreases. The evaluation of the nitrate pollution index has also shown that the highest pollution is associated with samples WB17, WB12, WB18, TM1 and R7 and is affected by anthropogenic activities. The area of ​​​​Behbahan city has a moderate pollution index, which reflect the role of human activities in the groundwater resources of the studied area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behbahan
  • Multivariate statistical analysis
  • Nitrate pollution
  • Nitrate pollution index
  • PCA method

مراجع

رشیدی، م.، حسینی، ا. س.، 1402. ارزیابی کیفیت هیدروژئوشیمیایی و تعیین منشأ یون­های آب رودخانه قلیان منطقه قالیکوه لرستان. هیدروژئولوژی، 6 (1): 113-136.
کلانتری، ن.ا، شیخ زاده، ع.، محمدی، ه.، چقازردی، ز.، 1933. ارزیابی وضعیت هیدروژئوشیمی آب زیرزمینی آبخوان عقیلی با تأکید بر روش­های آماری چند متغیره. هیدروژئولوژی، 6(2): 95-105.
Abascal, E., Gómez-Coma, L., Ortiz, I., Ortiz, A., 2022. Global diagnosis of nitrate pollution in groundwater and review of removal technologies. Science of the total environment, 810:1-25.
Alex, R., Kitalika, A., Mogusu, E., Njau, K., 2021. Sources of nitrate in ground water aquifers of the semiarid region of Tanzania. Geofluids, 1: 1–20.
Bahrami, M., Zarei, A.R., Rostami F., 2020. Temporal and spatial assessment of groundwater contamination with nitrate-by-nitrate pollution index (NPI) and GIS (case study: Fasarud Plain, southern Iran). Environ Geochem Health 42:3119–3130.
Belkhiri, L., Boudoukha, A., Mouni, L., 2011. A multivariate statistical analysis of groundwater chemistry data. International Journal of Environmental Research 5(2):537-544.
Cloutier, V., Lefebvre, R., Therrien, R., Savard, M.M., 2008. Multivariate statistical analysis of geochemical data as indicative of the hydrogeochemical evolution of groundwater in a sedimentary rock aquifer system. Journal of Hydrology, 353: 294-313.
Chadha, D.K., 1999. A new diagram for geochemical classification of natural waters and interpretation of chemical data. Journal of Hydrogeology 7:431–439.
Chen, J.Y., Tang, C.Y., Yu, J.J., 2006. Use of 18O, 2H and 15N to identify nitrate contamination of groundwater in a wastewater irrigated field near the city of Shijiazhuang, China. Journal of Hydrology, 326: 367–378.
Davis, J C., 1986. Statistics and data analysis in geology. John Wiley & Sons Inc New York, 646p.
Ducci, D., Della Morte, R., Mottola, A., Onorati, G., Pugliano, G., 2019. Nitrate trends in groundwater of the Campania region (southern Italy). Environmental Science and Pollution Research, 26(3): 2120–2131.
Dandge, K P., Patil, S.S., 2022. Spatial distribution of ground water quality index using remote sensing and GIS techniques; Applied Water Science, 12(1), p. 7.
Davis, S.N., Whittemore, D.O., Fabryka‐Martin, J., 1998. Uses of chloride/bromide ratios in studies of potable water. Groundwater, 36(2(: 338-350.
Freeman, J.T., 2007. The use of bromide and chloride mass ratios to differentiate salt-dissolution and formation brines in shallow groundwaters of the Western Canadian Sedimentary Basin. Hydrogeology Journal, 15: 1377-1385.
Gibbs, R.J., 1970.  Mechanisms controlling world water chemistry. Science 17:1088–1090.
Guo, Z., Yan, C., Wang, Z., Xu, F., Yang, F., 2020. Quantitative identification of nitrate sources in a coastal peri-urban watershed using hydrogeochemical indicators and dual isotopes together with the statistical approaches. Chemosphere 243 p, 125364.
Hem, J.D., 1985., Study and interpretation of the chemical characteristics of natural water: U.S. Geological Survey, 263p.
Li, P., Qian, H., Howard, K.W. and Wu, J., 2015. Building a new and sustainable “Silk Road economic belt”. Environmental Earth Sciences, 74: 7267-7270.
Lü, X., Han, Z., Li, H., Zheng, Y. and Liu, J., 2022. Influence of urbanization on groundwater chemistry at Lanzhou Valley basin in China. Minerals, 12(3), p. 385.
Li, W., Wang, M.Y., Liu, L.Y. and Yan, Y., 2015. Assessment of long-term evolution of groundwater hydrochemical characteristics using multiple approaches: A case study in Cangzhou, northern China. Water, 7(3): 1109-1128.
Han, G. and Liu, C.Q., 2004. Water geochemistry controlled by carbonate dissolution: a study of the river waters draining karst-dominated terrain, Guizhou Province, China. Chemical Geology, 204(1-2): 1-21.
Mir, S.A., Qadri, H., Beigh, B.A., Dar, Z.A. and Bashir, I., 2019. Assessment of nutrient status and water quality index of Rambiara stream, Kashmir Himalaya, India. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 8(3): 172-180.
McLay, C.D.A., Dragten, R., Sparling, G. and Selvarajah, N., 2001. Predicting groundwater nitrate concentrations in a region of mixed agricultural land use: a comparison of three approaches. Environmental pollution, 115(2):191-204.
Torres-Martínez, J.A., Mora, A., Mahlknecht, J., Daesslé, L.W., Cervantes-Avilés, P.A. and Ledesma-Ruiz, R., 2021. Estimation of nitrate pollution sources and transformations in groundwater of an intensive livestock-agricultural area (Comarca Lagunera), combining major ions, stable isotopes and MixSIAR model. Environmental Pollution, 269 p.115445.
Merchán, D., Sanz, L., Alfaro, A., Pérez, I., Goñi, M., Solsona, F., Hernández-García, I., Pérez, C. and Casalí, J., 2020. Irrigation implementation promotes increases in salinity and nitrate concentration in the lower reaches of the Cidacos River (Navarre, Spain). Science of the Total Environment, 706, p.135701.
Machender, G., Dhakate, R., Narsimha Reddy, M., 2014. Hydrochemistry of groundwater (GW) and surface water (SW) for assessment of fluoride in Chinnaeru river basin, Nalgonda district, (AP) India. Environmental Earth Sciences, 72: 4017-4034.
Nair, I.S., Renganayaki, S. P., Elango L., 2013. Identification of Seawater Intrusion by Cl / Br Ratio and Mitigation through Managed Aquifer Recharge in Aquifers North of Chennai, India Jgwr 2: 155–62.
Ogrinc, N., Tamse, S., Zavadlav, S., Vrzel, J., Jin, L., 2019. Evaluation of geochemical processes and nitrate pollution sources at the Ljubljansko polje aquifer (Slovenia): a stable isotope perspective. Sci. Total Environ. 646:1588-1600.
Obeidat, M.M., Awawdeh, M., Al-Rub, F.A., Al-Ajlouni, A., 2012. An innovative nitrate pollution index and multivariate statistical investigations of groundwater chemical quality of Umm Rijam Aquifer (B4), North Yarmouk River Basin, Jordan. Vouddouris K, Voutsa D. Water Quality Monitoring and Assessment. Croatia: InTech, 169-188.
Panno, S.V., Hackley, K.C., Hwang, H.H., Greenberg, S.E., Krapac, I.G., Landsberger, S., O'kelly, D.J., 2006. Characterization and identification of Na‐Cl sources in ground water. Groundwater, 44(2): 176-187.
Ramaroson, V., Randriantsivery, J.R., Rajaobelison, J., Fareze, L.P., Rakotomalala, C.U., Razafitsalama, F.A., Rasolofonirina, M., 2020. Nitrate contamination of groundwater in Ambohidrapeto–Antananarivo-Madagascar using hydrochemistry and multivariate analysis. Applied Water Science, 10(7): 1-13.
Rawat, K. S., Jeyakumar, L., Singh, S. K., Tripathi, V. K., 2019. Appraisal of groundwater with special reference to nitrate using statistical index approach. Groundwater for Sustainable Development, 8: 49–58.
Steinhorst, R.K., Williams, R.E., 1985. Discrimination of Groundwater Sources using Cluster Analysis, MANOVA, Canonical Analysis and Discriminant Analysis. Water Resources Research, 21: 1149-1156.
Sun, J., Li, Z., Xue, L., Wang, T., Wang, X., Gao, J., Nie, W., Simpson, I.J., Gao, R., Blake, D.R., Chai, F., 2018. Summertime C1-C5 alkyl nitrates over Beijing, northern China: Spatial distribution, regional transport, and formation mechanisms. Atmospheric Research, 204: 102-109.
Spalding, R.F., Exner, M.E., 1993. Occurrence of Nitrate in Groundwater—A Review. Journal of Environmental Quality, 22: 392-402.
Ward, M.H., Jones, R.R., Brender, J.D., De Kok, T.M., Weyer, P.J., Nolan, B.T., Villanueva, C.M, Van Breda, S.G., 2018. Drinking water nitrate and human health: an updated review. International journal of environmental research and public health, 15(7), p.1557.
Edition, F., 2011. Guidelines for drinking-water quality. WHO chronicle, 38(4): 8-104.
Yidana, S.M., Banoeng-Yakubo, B., Akabzaa, T.M., 2010. Analysis of groundwater quality using multivariate and spatial analyses in the Keta basin, Ghana. Journal of African Earth Sciences, 58(2):220-234.
Zhang, Y., Shi, P., Li, F., Wei, A., Song, J., Ma, J., 2018. Quantification of nitrate sources and fates in rivers in an irrigated agricultural area using environmental isotopes and a Bayesian isotope mixing model. Chemosphere, 208:493-501.
Zhang, F., Huang, G., Hou, Q., Liu, C., Zhang, Y., Zhang, Q., 2019. Groundwater quality in the Pearl River Delta after the rapid expansion of industrialization and urbanization: Distributions, main impact indicators, and driving forces. Journal of Hydrology, 577, p.124004.
هیدروژئولوژی
دوره 9، شماره 1
ناشر
شهریور 1403
صفحه 40-56

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار