ارزیابی اثر گنبد نمکی رمقان در افزایش شوری بخشی از رودخانه جره، استان فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش علوم زمین دانشگاه شیراز

2 عضو هیات علمی دانشگاه شیراز

3 شرکت اب منطقه ای فارس

4 شرکت مهندسین مشاور آبراه گستر تدبیر

چکیده

در این مطالعه به ارزیابی ارتباط هیدروژئولوژیکی گنبد نمکی رمقان با آبهای سطحی و زیرزمینی منطقه پرداخته شده است. برای این منظور اندازه‌گیری درصد عناصر کانیایی موجود در سنگ‌ها با آنالیز XRD از مغزه‌های برداشت‌شده از 10 گمانه ژئوتکنیکی صورت گرفت. نتایج آنالیزهای XRD حاکی از عدم وجود گسترده لایه‌های نمک در رخنمون گنبد می باشد. در این شرایط جریان آبهای زیرزمینی در آبخوان آبرفتی نمی‌تواند به تنهایی نقش اصلی در تامین مقدار شوری آب های پایین‌دست را داشته باشند و انحلال هالیت به عنوان منشأ اصلی شوری آب‌های زیرزمینی بایستی در نواحی دیگر گنبد نمکی رخ داده باشد. براساس نتایج انالیزهای هیدروشیمیایی، انحلال هالیت موجود در گنبد نمکی رمقان نقش اصلی را در افزایش شوری در منطقه به عهده دارد. با توجه به تغییرات خصوصیات هیدروشیمیایی می‌توان آبهای سطحی را در چهار گروه A تا D دسته‌بندی کرد که گروه A آب شیرین رودخانه با مقادیر EC 600 الی 725 میکروزیمنس بر سانتی‌متر، گروه C شورابه های تجمع یافته در سطح با مقادیر EC بیش از 350000 میلی‌گرم بر لیتر و گروه‌های B و D حاصل اختلاط نسبیتی این دو گروه با یکدیگر هستند. سطح آب زیرزمینی بالاتر از سطح رودخانه و جریان آب زیرزمینی از اطراف به سمت رودخانه است؛ بنابراین رودخانه جره یک رودخانه گیرنده و سطح اساس فرسایش منطقه است و آب زیرزمینی در چند مقطع در امتداد گنبد نمکی با آب‌های سطحی اختلاط پیدا کرده است. آب زیرزمینی اختلاط‌یافته با رودخانه را بایستی به یک یا ترکیبی از سه منشأ متفاوت زیر نسبت داد: 1) آب رودخانه که در بالادست به زمین نفوذ می‌کنند 2) بارندگی که از طریق آبفروچاله‌ها و شکستگی‌های سطح گنبد نمکی به آبخوان نفوذ می‌کنند و 3) آب‌های زیرزمینی سازندهای کارستی که از طریق مجاری زیرزمینی به سمت رودخانه جره جریان می‌یابند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of the effect of Ramghan salt dome on increasing the salinity of a part of Jarreh River, Fars province

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Gharaat 1
  • Zargham Mohammadi 2
  • Mohammad Sadegh Doraninejad 3
  • Vali Ghorbanian 4
1 Ph.D. candidate of the department of earth sciences, Shiraz University, Shiraz.
3 Water resources expert in Fars Regional Water Compony
4 Abrah Gostar Tadbir Consulting Company
چکیده [English]

Jareh River has decreased in quality in some areas to the downstream. The purpose of this study was to evaluate the hydrogeological relationship between Ramghan salt dome and groundwater in the region. XRD analysis was performed on the cores extracted from 10 geotechnical boreholes. The results of XRD analysis indicate the absence of extensive salt layers in outcrop of salt diapir. Groundwater flow in the alluvial aquifer cannot play a major role providing salinity of downstream groundwater and the dissolutions of halite, as the main source of salinity of groundwater, may have occurred in other areas of the dome. Based on the results, the dissolution of evaporites, especially the halite within the Ramghan salt dome, is mainly responsible for increasing the salinity of groundwater and surface water in the study area. With regarding changes of the hydrochemical properties such as water type and salinity, surface water can be classified into four groups A to D. Group A is fresh water with EC values of 600-725 µS/cm, Group D is the accumulated brines on the surface with TDS values more than 300 g/l and the groups B and C are the result of relative mixing of those two groups. The groundwater level is above the river level and the groundwater flows towards the river. Jareh River is a gaining river and the base level of erosion of the study area and groundwater has mixed with surface water in several sections along the salt dome. Accordingly, the groundwater mixed with the river should be attributed to one or a combination of the three following origins: 1) River water that penetrates upstream into the ground, 2) Rainfall that penetrates and percolates to the aquifer through fractures and sinkholes, and 3) Groundwater of karst aquifers that flows to Jareh River through the underground conduits.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Origin of salinity
  • Brine spring
  • Hydrochemistry
  • Conceptual flow model
  • Ramghan salt diapir