مکان‌یابی مناطق مستعد آب زیرزمینی در واحدهای آذرآواری با روش ژئوالکتریک (مطالعه موردی منطقه کال واقع در جنوب دماوند)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز

2 کارشناس مطالعات آبهای زیرزمینی، شرکت آب منطقه ای تهران

3 کارشناس گروه مطالعات آبهای زیرزمینی، شرکت آب منطقه ای تهران

چکیده

       با توجه به افت سطح آب زیرزمینی در اکثر دشت‌های کشورمان و افزایش تقاضای آب، شناسایی مخازن آب زیرزمینی در سازندهای سخت به‌ویژه سنگ‌های غیر کربناته از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. به منظور شناسایی مخازن آب زیرزمینی در واحدهای آذرآواری منطقه کال در جنوب شهر دماوند تعداد 15 عدد سونداژ ژئوالکتریک با استفاده از سیستم آرایه‌های چهار قطبی متقارن شولومبرژه و بیشینه طول فرستنده جریان 1500متر اجرا و سپس اطلاعات به دست آمده از صحرا پردازش شده‌اند. بر اساس یافته‌های ژئوالکتریک در این منطقه 5 لایه زمین‌شناسی شامل رسوبات آبرفتی و تخریبی با مقاومت 35 تا 110 اهم‌متر، لایه کنگلومرای سازند هزار دره با مقاومت 15 تا 60 اهم‌متر، لایه توف بالایی با مقاومت 50 تا 100 اهم‌متر، لایه توف پایینی با مقاومت بیش از 60 اهم‌متر و لایه توف خرد شده میانی با مقاومت 40 تا 50 اهم‌متر شناسایی شده است. در راستای مقطع B-B یک گسل مدفون زیرزمینی شناسایی شده که فعالیت گسل مذکور باعث ایجاد خردشدگی در توف‌های موجود در منطقه شده است. لایه توفی خرد شده حاوی آب زیرزمینی در اعماق 50 تا 100 متری  شناسایی شده و چاه‌های حفر شده در این زون نسبت به سایر چاه‌های بهره‌برداری موجود در منطقه دارای آبدهی بیشتری بوده و سونداژ های شماره 2، 3 و 8 دارای پتانسیل آب زیرزمینی بهتری می‌باشند. مطالعات ژئوالکتریک در این منطقه نشان داد سنگ‌های آذرین و آذرآواری می‌توانند به عنوان منابعی جدید جهت تأمین نیاز آب شرب منطقه مدنظر قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Detection of Ground Water Reservoirs in Pyroclastic Rocks by Using Geoelectrical Method (Case Study: Kal Area, South of Damavand)

نویسندگان [English]

  • Fazel Khaleghi 1
  • MohammadHassan Heidarian 2
  • Alireza Fateh Dizaji 3
1 Geology Department, Basic Sciences faculty, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran
2 Groundwater Studies Expert, Tehran Regional Water Company
3 Groundwater Studies Expert, Tehran Regional Water Company
چکیده [English]

     Due to the decreasing of the groundwater level in most plains of our country and increasing water demand, recognizing groundwater reservoirs in hard formations, especially non-carbonate rocks, is of the special importance. Kal area is located in the south of Damavand city. In order to recognize groundwater reservoirs, fifteen vertical electrical sounding with Schlumberger array configuration and a maximum length of the current transmitter of 1500 m were performed and then the field information were processed. .Based on geoelectrical findings in this area, five geological layers including debris and alluvium sediments with resistivity from 35 to 110 Ωm, Hezar darreh conglomerate formation with resistivity from 15 to 60 Ωm, upper Tuff layer with resistivity from 50 to 100 Ωm, lower Tuff layer with resistivity more than 60 Ωm and a middle crushed middle Tuff layer with resistivity from 40 to 50 Ωm layer have been recognized. Along the cross section B-B, a buried underground fault has been recognized that activity of this fault has caused crashing in Tuff layers in this area. The crashed Tuff layer contains groundwater in depths between 50 to 100 meters and drilled water wells in this zone contain more yield rather than other exploitation wells in this area, and also soundings of no. 2, no. 3 and no. 8 contain better yield potential. Geoelectrical studies in this area indicated that igneous and pyroclastic rocks can be considered as new resources to provide drinking water for the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Damavand
  • Geoelectric Method
  • Groundwater
  • Tuff

مراجع

احمدی، ف.، علیجانی، ف.، ناصری، ح. 1396. کاربرد روش‌های سنجش ‌ازدور و ژئوالکتریک در اکتشاف آب‌های زیرزمینی مناطق کارستی جنوب کوهدشت، لرستان، هیدروژئولوژی، دوره2، شماره 2، صفحات 29-43.
امامی، م.ح.، باباخانی، ا. 1374. نقشه زمین‌شناسی 1:100000 دماوند، سازمان زمین‌شناسی کشور.
حیدریان، م.ح.، کابلی، ع.ر.، فاتح دیزجی، ع.ر. 1391. اثرات محیطی برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی در دشت ورامین، شانزدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، 14-16 شهریور، انجمن زمین‌شناسی ایران، دانشگاه شیراز، شیراز.
حیدریان، م.ح.، فاتح دیزجی، ع.ر.، دمهری، خ. 1391. شناسایی حوضه رسوبی دشت هومند – آبسرد و تأثیر تکتونیک در تکوین آن با استفاده از روش  مقاومت الکتریکی،سی و یکمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
حیدریان، م.ح.، طوفان تبریزی، ب.، کابلی، ع،ر. 1392. اکتشاف  زون‌های کارستی آبدار  با استفاده از روش ژئوالکتریک  مطالعه موردی منطقه سمیرم واقع در استان اصفهان، هفدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران و اولین نشست بین‌المللی کوهزاد زاگرس، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
خالقی، فاضل، موید، محسن. 1389. شناسایی منابع آب کارست با استفاده از روشهای مورفوتکتونیک و ژئوالکتریک در جنوب غرب هادیشهر، نخستین کنفرانس پژوهشهای کاربردی منابع آب ایران،  شرکت مدیریت منابع آب ایران، کرمانشاه، صفحات 149-158.
رهنما، م.ب.، فراهم کاظمی، ا. 1385. فرونشست زمین در اثر افت سطح آب زیرزمینی در دشت رفسنجان، اولین همایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، دانشگاه چمران، اهواز.
رهنماراد، ج.، فرهنگ، ر.، حسینی، ع. 1386. فرونشست دشت مشهد بر اثر برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی - بررسی مقدماتی، دومین همایش مقابله با سوانح طبیعی، قطب علمی مهندسی نقشه‌برداری و سوانح، دانشکده فنی دانشگاه تهران، تهران.
شرکت آب منطقه‌ای تهران. 1392. مطالعات آماربرداری سراسری دور دوم از منابع و مصارف آب در سطح محدوده مطالعاتی دماوند(4135)، تهیه شده توسط مهندسین مشاور سامان آب سرزمین.
طاهری تیزرو، ع.، عابدینی، ش.، کمالی، م. 1396. برآورد پارامترهای هیدرولیکی لایه‌های آبدار با روش ژئو الکتریک (مطالعه موردی: دشت چهاردولی، استان کردستان)، هیدروژئولوژی، دوره2، شماره 1، صفحات 85-101.
کاظمی، ر.، شادفر، ص.، بیات، ر. 1394. بررسی عوامل مؤثر در پتانسیل منابع آب سازندهای سخت، مطالعه موردی: منطقه کارستی لار، نشریه علمی-پژوهشی مهندسی و مدیریت آبخیز، جلد 7، شماره 4، صفحات 389-401.
ماه گلی، آه.، چیت‌سازان، م.، میرزایی، ی. ۱۳۹۰. پتانسیل‌یابی آب زیرزمینی در سازندهای سخت با استفاده از GISو سنجش از دور، مطالعه موردی: شمال حسینیه، همایش ژئوماتیک، سازمان نقشه‌برداری کشور، تهران.
مرادزاده، ع.، دولتی، ف.، طالبی، ک.، پیشدادیان، م. 1388. مطالعه سفره آب‌های زیرزمینی منطقه شمال سمنان با تفسیر و مدل‌سازی داده‌های ژئوفیزیکی، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت منابع آب، انجمن علوم مهندسی و منابع آب ایران، تهران .
مردمی، ه.، علی‌پور کفشگیر، ر.، مرادزاده، ع. 1388. مطالعات ژئوالکتریکی دشت هادیشهر جهت اکتشاف آب زیرزمینی، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت منابع آب، انجمن علوم مهندسی و منابع آب ایران، تهران .
  Alile, O. M., Ujuanbi. O., Evbuomwan, I. A. 2011. Geoelectric investigation of groundwater in Obaretin –yanomon locality, Edo state, Nigeria. Journal of Geology and Mining Research. 3(1): 13-20.
Frohlich, R.K., Kelly, W.E. 1987. Estimates of specific yield with the geoelectric resistivitymethod in glacial aquifers. Journal of Hydrology. 97: 33-44.
 Jackson, P.N., Taylor Smith. D., Stanford. P.N. 1978. Resistivity- porosity- particle shaperelationships for marine sands. Journal of Geophysics. 43: 1250-1268.           
Joshua, E.O., Odeyemi, O.O., Fawehinimi, O.O. 2011. Geoelectric investigation of the groundwater potential of Moniya Area mIbadan, Nigeria. Journal of Geology and Mining Research. 3(3): 54-62.
Kossinski, W.K., Kelly. W.E. 1981. Geoelectric sounding for predicting Aquifer Properties. Journal of Groundwater. 19: 163-171.
Mamah, I., Ekine, A.S. 1989. Electrical resistivity aristography and techtonism in basal Nsukka formation. Journal of Mining Geology. 25: 121-129.
 Mohamaden, M.I.I., Ehab, D. 2017. Application of electrical resistivity for groundwater exploration in Wadi Rahaba, Shalateen, Egypt. Journal of Astronomy and Geophysics. 45: 1234-1254
Okolie, E.C. 2010. Geoelectric investigation of treasured formation strata and groundwater potential in Ogume, Delta State, Nigeria. International Journal of the Physical Sciences. 6(5): 1152-1160.
Alabi, O.O., Ojo, A.O., Akinpelu, D.F. 2016. Geophysical Investigation for Groundwater Potential and Aquifer Protective Capacity around Osun State University (UNIOSUN) College of Health Sciences. American Journal of Water Resources. 4: 137-143.
Sk, M., Ramanujam, N., Champoil, V., Biswas, S.K., Rasool, Q.A. Ojha, C. 2018. Identification ofGroundwater in Hard Rock Terrain Using2D Electrical Resistivity Tomography ImagingTechnique: Securing Water Scarcityat the Time of Seasonal Rainfall Failure,South Andaman. International Journal ofGeosciences. 9: 59-70.
Todd,D.K.and Mays, L.W. 2005. Groundwater Hydrogeology 3 edition, John Wiley & Sons, Inc.
Ugwu, N.U., Ranganai, R.T., Simon, R.E. and Ogubazghi, G. 2016. Geoelectric Evaluation of Groundwater Potential and Vulnerability of Overburden Aquifers at Onibu Eja Active Open Dump site, Osogbo, Southwestern Nigeria. Journal of Water Resource and Protection. 8: 311-329.
UNECCO. 1984. Guidebook to studies of land subsidence due to ground-water withdrawal, Printed under the direction of the American Geophysical Union, by Book Crafters, Chelsea. Michigan ISBN 92-3-102213-X.
Wiyono, Soemarno, Maryanto, S., Rachmansyah. A. 2017. Interpretation Capacity of Natural Waters (Sediments) and Depth at Belawan Kaligedang around Ijen mount with Geoelectric Methods Resistivity Mapping and Metal Content (Fe, Pb) of Natural Water American Journal of Environmental Engineering.7(1): 10-13.
هیدروژئولوژی
دوره 3، شماره 2
ناشر
اسفند 1397
صفحه 82-94

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار